رسیدن ماه مبارک ربیع الاول برهمه شما عزیزان مبارک باد!…

“ابن تیمیه ادّعا کرده که در لیله المبیت خطرى امیرالمومنین علیه السلام را تهدید نمى‏ کرده است و حتى اگر قرار بود که او جانش را فدا کند، این کار براى همه مؤمنان واجب بود و بسیارى از صحابه در جنگ ‏ها جان خود را فداى رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله کرده ‏اند.”

در پاسخ این ادّعاى گزاف باید گفت:

براساس روایات که پیشتر مطرح شد، از جان گذشتگى امیرالمومنین علیه السلام امرى مسلّم و ثابت است. تعابیر وارد شده در این احادیث، به صراحت و روشنى تمام بیان‏گر این حقیقت است که امیرالمومنین علیه السلام در آن شب جان خود را براى محافظت از رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله فدا کرد و با به جان خریدن خطر، خود را براى کشته شدن و اسارت مهیّا ساخت. بسیارى از اندیشمندان بزرگ سنّى، مفسّران، محدّثان و سیره نویسان مشهور به این حقیقت اعتراف و اذعان داشته و احادیث آن را از عدّه‏اى از صحابه روایت کرده ‏اند.

ابن تیمیه به دنبال آن است که با کم رنگ جلوه دادن فداکارى امیرالمومنین علیه السلام، آن را هم تراز با شرکت در جنگ و امرى متداول در میان صحابه معرّفى کند، غافل از آن که مبارزه با قرار گرفتن در معرض ترور هرگز قابل مقایسه نیست، هر چند در میدان جنگ نیز امیرالمومنین علیه السلام بیش از همه و گاه به تنهایى و با فداکارى هر چه تمام‏ تر از رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله دفاع و حمایت مى‏ کرد.

به عنوان مثال در جنگ احد وقتى همه از اطراف رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله پراکنده شدند و به کوه گریختند و ابوبکر و عمر در این فرار پیشگام بودند! حضرت امیرالمومنین علیه السلام به تنهایى پروانه وار بر گرد شمع وجود نازنین پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه وآله مى‏ گشت و از ایشان محافظت مى ‏کرد. با این حال عظمت فداکارى امیرالمؤمنین على علیه السلام در لیله المبیت به قدرى بود که خداوند در شأن او و به جهت این از جان گذشتگى آیه نازل کرده است.

از ابن تیمیه که ادّعا مى‏ کند از جان گذشتن در میان صحابه امرى متداول بوده سؤال مى‏ کنیم که یک مورد از فداکارى‏ هایى که سبب نزول آیه در شأن یکى‏ از صحابه شده باشد ذکر کند.او که خود نیز دروغ بودن ادّعایش را مى‏ داند، این بار با استناد به وعده پیامبر ادّعا مى‏ کند که هیچ خطرى امیرالمومنین علیه السلام را تهدید نمى‏ کرده، پس کار او از جان گذشتگى محسوب نمى‏ شود!

اما باید دانست که اولا وعده پیامبر صلّى اللَّه علیه وآله براساس امور ظاهرى و عادى نبوده، چرا که در ظاهر مشرکان قطعا قصد کشتن پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه وآله را داشته‏ اند.

بنابراین:

اوّلًا این وعده در حقیقت خبر دادن از غیب و حفظ الاهى بوده است و همین باور به غیب، فضیلتى تمام ناشدنى است.
ثانیا این وعده پس از اعلام آمادگى امیرالمومنین علیه السلام براى فداکارى در راه حفاظت از جان رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله بوده است. براساس برخى روایات، پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه وآله خوابیدن در رختخواب خود را به تعدادى از صحابه پیشنهاد داد و براى داوطلب این کار بهشت را ضمانت کرد، با این حال کسى جز امیرالمومنین علیه السلام آن را نپذیرفت.

منبع:

کتاب جواهرالکلام فی معرفه الإمامه والإمام، جلد‏۵، صفحه ۴۰۱ تألیف آیت الله سید علی میلانی

ماه ربیع­ الأول، ماهی سرشار از سرور و حزن در تاریخ اسلام است و روز نخستین آن حوادث و رخدادهای بسیاری را در دل خود جای داده است.در این روز حوادثی رخ داده است که تاثیر مستقیمی بر تاریخ زندگی مسلمانان داشته است که حتی تا به امروز نیز مشهود است.از جمله اینکه این روز، روزی است که بدن مطهر پیامبر خاتم (ص) را پس از گذشت سه روز از رحلت ایشان به خاک سپردند.در نیمه­شب اول ربیع­الأول، امیرالمؤمنین علی (ع) پیکر پاک خاتم­الأنبیا، حصرت محمد (ص) را دفن فرمودند.این خاکسپاری در حالی بود که حضرت علی (ع)، علاوه بر تحمل این مصیبت و فاجعه­ی جان­سوز، بایستی انواع بی­احترامی به آن حضرت و توجه نداشتن مردم به آداب غسل و کفن و دفن حضرت را به جان می­خرید. چرا که در بین انصار و مهاجرین و سایرین در امر خلافت مشاجره بود و به همین سبب عده­ی بسیاری از مردم و حتی ابوبکر و عمر که بعدها ادعای جانشینی پیامبر (ص) را داشتند، در مراسم تدفین حاضر نشدند و نمازی بر آن حضرت نگزاردند.(1)
رحلت پیامبر در حقیقت آغاز عقده گشایی کسانی بود که سال ها حب دنیا و  جاه و مقام را در سینه های خود حبس کرده بودند و منتظر لحظه ای بودند که بدون حضور پیامبر اکرم (ص) بتوانند بر مقاصد دنیایی خود تسلط یابند تا جایی که بعدها کسانی مثل عایشه اقرار کردند:«به خدا قسم، ما از دفن پیامبر با خبر نشدیم، تا اینکه صدای بیل و کلنگ را در شب چهارشنبه، اول ربیع، از حجره­ی آن حضرت شنیدیم».(2)

با اینکه پیامبر اکرم 23 سال از همه وجود برای این مردم زحمت کشیده بود و آنان را از جهل و نادانی و گمراهی رهانیده بود و بهترین دین و کتاب آسمانی را برای آنان عرضه کرده بود اما به مجرد رحلت آن بزرگوار عده ای فرصت طلب حتی حرمت رحلت ایشان را نگه نداشتند و در اقدامی سریع به تقسیم حکومت و . . . پرداختند. اما در این میان تنها یار و یاور همیشگی پیامبر در همه لحظه های حساس زندگی بود که بنا به وصیت پیامبر (ص)،  تا سه روز پس از رحلت ایشان، یعنی تا اول ربیع در خانه ماندند؛ چرا که حضرت (ص) به علی (ع) فرموده بودند:«علی جان، تا سه روز از خانه خارج مشو و قرآن را جمع آوری کن…».(3)به همین دلیل در روز اول ربیع­الأول، هنگامی که بر منزل آن حضرت هجوم آوردند تا بیعت کنند، حضرت علی (ع) فرمودند:«قسم یاد کرده­ام تا جمع قرآن تمام نشود از خانه بیرون نیایم» و آنان بازگشتند.

یکی دیگر از حوادث اولین روز ماه ربیع­الأول، از خودگذشتگی حضرت علی (ع) برای حفظ جان پیامبراکرم (ص) است که در لیلة­المبیت، علی (ع) به جای حضرت محمد (ص) در بستر ایشان خوابیدند؛ چرا که کفار و مشرکان قصد کشتن حضرتش را داشتند.در این شب، به جبرئیل و میکائیل خطاب رسید که:«من بین شما دو نفر برادری قرار دادم و عمر یکی از شما را از دیگری بیشتر نمودم، کدامیک از شما ایثار و از خودگذشتگی می­کند که عمر طولانی از برای دیگری باشد؟!» هر دو عمر طولانی را طلب کردند و چنان شد که خطاب آمد:«به زمین بنگرید و ببینید که چگونه علی (ع) جان خود را فدای برادرش پیامبر (ص) نموده و بر بالین وی سر نهاده است. به زمین بروید و او را از شر دشمنان حفظ کنید».و بدین ترتیب جبرئیل بالای سر امیرالمؤمنین و میکائیل سمت پاهای آن حضرت نشست و ندا سر داد:«خداوند در جمع ملائکه به تو مباهات فرموده است».

و اینجا بود که خداوند آیه:«و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله … » را در شأن علی بن ابی طالب نازل فرمود؛ «از مردم کسی هست که جان خویش را در راه رضایت خداوند می­فروشد و خداوند بر بندگان مهربان است».(4) در حقیقت امام علی (ع) در این روز با از خود گذشتگی خود که در بسیاری دیگر از حوادث دین نیز نظیر آن را دیده ایم از کشته شدن رسول خدا و از بین رفتن دین که همانا خواست مشرکان بود جلوگیری کرد. 

این روز، همچنین سالروز هجرت نبی مکرم اسلام (ص) پس از سیزده سال از مکه به مدینه و آغازگر تاریخ هجری مسلمانان است. تاریخی که سرنوشت جهان را تغییر داد و اسلام را به عنوان یک دین برتر و حقیقی به جهانیان عرضه کرد .

از طرفی هم بنا به روایتی اولین روز ربیع­الأول، روز شهادت امام حسن عسکری (ع) در سال 260 ه.ق. نیز بوده است.(5)و البته بنا به قولی دیگر شهادت آن حضرت در چهارم ربیع­الأول و در روایتی در هشتم ربیع­الأول ذکر شده است.
اما به هرحال این روز بزرگ در تاریخ دین ماه زمینه ساز اتفاق های مهمی بوده است که در کنار همه اینها هم ماه این روز پایان بخش غم و اندوه اهل بیت هم هست که پایان بخش عزای ماه محرم و صفر نیز هست.

منبع:
 1. المنصف: ص 14، 568. جامع الاحادیث: ج 13 ص 267.
2.تاریخ الإسلام (ذهبی): ج 1 ص 582. السیرة النبویة (ابن کثیر): جلد 4 ص 538. مسند احمد: ج 6 ص 62، 242، 274.
3. تفسیر فرات: ص 398. در توحید صدوق: ص 73 هفت روز و در امالی طوسی: ج 1 ص 263 نُه روز است.
4.  سوره­ی بقره: آیه­ی 207.
5. قلائد النحور: ج ربیع­الأول ص 2. مصباح کفعمی: ص 523. مصباح المتهجد: ص 732. فیض العلام: ص 201.                                                       

مظلومیت امام حسن(ع) متفاوت با تمامی معصومان(ع) ها بود. مظلومیت این امام کریم(ع) هم در بعد داخلی میان اصحابشان و هم در بعد خارجی میان دشمنانشان بود.

وی افزود: امام حسن(ع) کسانی را پشتیبان خود می دیدند که هیچ گونه ولایت پذیری از ایشان نداشتند و تنها مدعی بودند که فدایی راه امامت هستند. در سفری که امام حسن به سمت مکه داشتند، شخصی از حضرت(ع) پرسید که چرا با معاویه صلح کردید؟ امام حسن(ع) به گله ای که نزدیکشان مشغول چریدن بودند و تعداد گوسفندان این گله سه رأس بود، اشاره کردند و فرمودند « اگر تعداد یاران من به اندازه تعداد گوسفندان این گله بود، هیچگاه با معاویه صلح نمی کردم.» این روایت گویای مظلومیت امام حسن(ع) در میان حتی اصحابشان بود.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: بعد بیرونی مظلومیت امام حسن(ع)، معاویه دشمن اصلی ایشان بود. چرا که معاویه از راه نفاق با امام مجتبی(ع) مقابله می کرد. در ظاهر متدین اما باطنش سراسر سیاهی و بغض اهل بیت(ع) بود. این شیوه معاویه عرصه را بر امام حسن(ع) تنگ کرده بود و نمی گذاشت ایشان چهره حقیقی خود و اسلام را بر همگان آشکار کنند.

معاویه کاری کرده بود که میان مردم شام محبوبیت پیدا کرده بود. از معاویه پرسیدند « دستیابی به این جایگاه میان مردم، چگونه ممکن شد؟» « من تمامی کارهای خاندان پیامبر(ع) را به اسم خودم زدم و کارهای اشتباهم را به علی(ع) و فرزندانش نسبت دادم. از این رو میان مردم شام محبوب شدم.»

گواهی در خصوص علل صلح امام حسن(ع) اظهار کرد: زمانی که امام مجتبی(ع) از مردم دعوت کردند که برای مقابله با معاویه برخیزند، مردم گفتند که تعداد فراوانی از ما را در جنگ های صفین، جمل و نهروان کشتید و حالا می خواهید بقیه را هم بکشید. این نشان می دهد که ظرفیت مبارزه میان جامعه زمان امام حسن(ع) نبوده است. در حالی که این ظرفیت در جامعه ی زمان امام حسین(ع) تا حدی وجود داشت. چرا که حدود 10 سال از آخرین جنگ مسلمانان سپری شده بود. موضوع دیگری که منجر به صلح امام حسن(ع) شد، همان تزویر معاویه بود. به این معنا که معاویه، ظاهری دینی داشت و مقابله با وی به نوعی مقابله با حاکم اسلامی میان مردم جلوه می کرد.

گواهی در پایان اضافه کرد: برخی از کوتاه فکران تصور می کردند که صلح امام حسن(ع)، ناشی از نبود شجاعت در وجود این امام معصوم(ع) است، در حالی که کریم اهل بیت(ع) در صفین آنچنان بر دشمنان هجوم می بردند که امام علی(ع) از این موضوع که ایشان شهید شوند و راه امامت ناتمام بماند، نگران شدند.

منبع:سخنان حجت الاسلام و المسلمین عبد العلی گواهی، کارشناس مذهبی و تولیت امام زاده صالح(ع) تجریش، در گفت و گو با خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان

شبهه3: «اختلاط زن ومرد»

چون زیارت امام حسین علیه السلام و به خصوص پیاده­ روی، توأم با اختلاط زن و مرد است، کاری حرام است و حداقل، ترک پیاده ­روی اولی و زیارت سواره، افضل است.
پاسخ:

اولاً: این گونه اختلاط حرام نیست و کسی از فقها، فتوا به حرمت این گونه اختلاط نداده است. اختلاطی که از ازدحام ناشی می­شود مثل اختلاط در حج، نماز جمعه، نماز عیدین و پیاده ­روی برای زیارت امام حسین علیه ­السلام و ازدحام داخل حرم شریف، خود به خود حرام نیست، بلکه فقها به طور عام فتوا به کراهت داده ­اند.
نوعی از اختلاط هم به معنای معاشرت و ارتباط نزدیک زنان با مردان بیگانه است که معمولاً در مدارس و ادارات اتفاق می­ افتد که بعضی فتوا به حرمت آن داده ­اند. بنابراین اگر در زیارت پیادگان اختلاطی باشد، از نوع اول است که حرام نیست.
ثانیاً: بر فرض که اختلاط از نوع دوم، از برخی افراد کم اراده و ضعیف النفس پدید آید. این سبب ترک سنت دینی نمی ­شود. وگرنه اکثر واجبات عبادات که در آن نوعی آمیختگی دو جنس وجود دارد مثل حج و نماز جمعه و نماز عیدین باید تعطیل شود. از زراره نقل شده است: امام باقر علیه ­السلام در تشییع جنازه مردی از قریش حضور داشتند. من و عطا هم بودیم. وقتی زنی فریادی زد، عطا گفت: یا ساکت شو یا من برمی­ گردم. زن سکوت نکرد و عطا بازگشت. من به امام عرض کردم که عطا بازگشت حضرت فرمود: چرا؟ سخن او را یادآور شدم. حضرت فرمود: «به راه ادامه بده. ما اگر همراه با حق، منکری دیدیم، نباید حق را رها کنیم؛ و گرنه حق مسلمانی را ادا نخواهیم کرد.» وقتی امام بر جنازه نماز خواند، خویشان میت گفتند: شما توان ندارید، بازگردید خداوند شما را اجر دهد. اما حضرت از ناتمام گذاشتن مراسم تشییع خودداری کرد و بازنگشت. [2]

شبهه4: «هزینه‌های مالی زیاد پیاده‌روی و نیاز فقرا»
 روشن است که برای پشتیبانی از انبوه زائران پیاده، خدمات و امکانات بسیاری مانند: آب و غذا و امکانات رفاهی در مسیر و لوازم پزشکی برای درمان نیاز است. لذا عاشقان اهل بیت در مسیر از زائران استقبال می‌کنند و به نصب چادر و خدمت رسانی به آنان می‌پردازند. آمارها حاکی است که در سال 1434 قمری، شش هزار موکب برای پذیرایی از زائران برپا شد. اگر مبلغ  هزینه هر موکب را حدود 8 میلیون دینار در طول زیارت اربعین در نظر بگیریم، مبلغی در حدود 48 میلیارد دینار هزینه شده است. این اموال فراوان در حالی هزینه می‌شود که برخی مردم به نان شب محتاج‌اند و برخی نیاز به دارو و دکتر دارند. حال اگر زائران پیاده حرکت نکنند، خودشان امکان تامین لوازم خویش را دارند و زیارت به صورت سواره، مانع از اسراف و تبذیر نیز هست.
پاسخ:

پرداخت‌ هزینه‌ها دو نوع است: گاه واجب است و گاهی مستحب. انفاق واجب، مثل پرداخت هزینه افراد تحت تکلف و زکات و خمس و کفارات و آنچه به دلیل نذر در مورد خاص داده می‌شود. اما انفاق مستحب، مثل صدقه و تبرعات و اوقاف و آنچه فی سبیل الله هزینه می‌گردد.
در مورد انفاق‌های واجب که برای تامین نیاز فقرا و ایتام سادات و غیر آنان واجب است، موسسات دولتی و مردمی باید به گردآوری و هزینه کردن زکات و خمس و کفارات مالی در جای آن اقدام کنند و حق ندارند آن را در غیر از موارد تعیین شده، حتی در شعائر حسینی هزینه کنند. اما نذورات و انفاق‌های مستحب با انواع گوناگون آن تابع نیت نذر کنندگان و هزینه کنندگان است. به هر نیتی که نذر کرده‌اند، باید طبق آن هزینه شود. انفاق‌های داوطلبانه هم به اختیار خود اشخاص است که صرف چه کاری کنند. اموالی که در مسیر اربعین و زیارت امام حسین علیه‌السلام هزینه می‌شود مانند نذورات برای شعائر حسینی و انفاقات داوطلبانه و صدقات و تبرّعات و اوقاف خاص این مراسم است و کسی حق ندارد نذورات این راه را صرف کار دیگری کند یا مردم را به هزینه کردن اموال خود در کاری دیگر مجبور نماید.
از این گذشته، بسیاری از این نذورات و هدایا از سوی فقرا و نیازمندانی است که عاشقانه در حد توان خود در این امور حسینی سهیم شوند. افزون بر این، فقرا نیز از این نذورات بهره‌مند می‌شوند.

منبع:

2-وسائل الشیعه/ ج3 /ص 140